اولین حمله مغول به ایران
مهدی
بچه ها کسی جواب رو میدونه ؟
اولین حمله مغول به ایران را از این سایت دریافت کنید.
حمله مغول به ایران
حمله مغول به ایران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حمله مغول به ایران، در پی بی‌تدبیری حاکم اترار و طمع به اموال تجار با قتل آنها موجب شد مغول‌ها برای انتقام خون تجار مسلمانشان به ایران حمله کنند.
فهرست مندرجات
۱ - معرفی اجمالی
۲ - زمینه‌ها و علل حملۀ مغول به ایران
۳ - چگونگی حملۀ مغول به ایران
۴ - قتل جلال الدین
۵ - دلایل شکست خوارزمشاهیان از مغول
۶ - پیامدهای حملۀ مغول به ایران
۷ - پانویس ۸ - منبع
۱ - معرفی اجمالی
[ویرایش]
یکی از حوادث بسیار تلخ که ضربات جبران‌ناپذیری بر فرهنگ و تمدن ایران اسلامی وارد شد فتنۀ حملۀ مغول به سرزمین ایران است. (چنگیزخان تموچین) پس از مطیع کردن اقوام مغول و حکومت‌های محلی که با ایران همجوار شده بود به دنبال ایجاد در روابط تجاری، سیاسی با ایران بود اما به دلیل بی‌تدبیری سلطان محمد خوارزمشاه و نبود انسجام در ارکان حکومت تبدیل به روابط خصمانه شده یکی از دردناکترین فجایع انسانی در ایران به وقوع پیوست.
۲ - زمینه‌ها و علل حملۀ مغول به ایران
[ویرایش]
۱- همجواری مغولان و خوارزمشاهیان با نابود شدن قراختائیان توسط سلطان محمد خوارزمشاه.
۲- قتل عام کاروان تجاری مغول در شهر اترار توسط غایرخان حاکم آنجا به دستور سلطان محمد.
۳- توجه شدید مغولان به امر تجارت و نفوذ در غرب و مانع‌تراشی خوارزمشاهیان.
۴- دشمنی دیرینه بین خلافت عباسی و سلطان محمد که باعث شد خلیفه چنگیزخان را علیه سلطان تحریک کند. [۱][۲][۳]
۳ - چگونگی حملۀ مغول به ایران
[ویرایش]
چنگیزخان پس از تثبیت قدرت خود برای شروع باب تجارت و دوستی با ایران عده‌ای بازرگان به ایران فرستاد ولی هنگامی که سفیران چنگیز وارد شهر اترار شدند تا پیام او را تسلیم کنند، غایرخان حاکم آنجا در مالشان طمع کرده به بهانه جاسوسی آنها را زندانی کرد و از سلطان محمد درخواست قتل آنها را کرد. سلطان بدون تفکر دستور مصادره اموال و قتل آنان را صادر کرد. چون خبر به چنگیز رسید درخواست تسلیم حاکم را کرد ولی سلطان قاصد او را نیز کشت. لذا چنگیزخان همراه امرا و پسرانش عازم جنگ شد. او اترار را تصرف و اموال مردم غارت و غایرخان کشت. سپس شهرهای ماوراءالنهر مثل بخارا، سمرقند، ترمذ، جند، خجند، فناکت و... یکی پس از دیگری با قتل و غارت گشود و جوانان را به سپاه و اهل حرفه و صنعت را به مغولستان فرستاد.
۴ - قتل جلال الدین
[ویرایش]
پس در تعقیب سلطان محمد عازم خراسان شدند و مرو، طوس، خبوشان، بلخ، هرات و نیشابور را تصرف کردند. سلطان محمد از طریق مازندران به جزیرۀ آبسکون گریخت. مغولان مناطق دیگر ایران را تصرف و عازم فتح خوارزم و تعقیب سلطان جلال الدین شده ولی جلال الدین از آب سند گذشت و به هند رفت لذا چنگیزخان به غزنین برگشت و قتل و غارت و ویرانی بسیار کرد و سپس به مغولستان رفت. جلال الدین دو سال بعد از هند برگشت تا آنها را شکست دهد اما خلیفه او را همراهی نکرد و در ۶۲۸ در میافارقین کشته شد. [۴][۵]
۵ - دلایل شکست خوارزمشاهیان از مغول
[ویرایش]
- از دست دادن روحیۀ اعتماد به نفس و مستولی شدن ترس بر سلطان محمد در برابر قدرت مغول،
- سیاست نادرست نظامی او در متفرق کردن نیروها در شهرها و پراکندگی و اختلاف سپاهیان
-نبود یک نظام دیوانی کارآمد برای ادارۀ قلمرو وسیع
-سیاست مذهبی او و مخالفت با خلیفه عباسی به صورت حذف خلیفه و نامزدی یکی از سادات علوی که منجر به عدم همراهی خلیفه با وی شد. [۶]
۶ - پیامدهای حملۀ مغول به ایران
[ویرایش]
بر اثر حملۀ مغول زیان‌های مادی و معنوی بسیاری به ایران وارد شد و به قول جوینی:
«آمدند و کندند و سوختند و کشتند و بردند و رفتند». [۷]
بیشتر شهرها، آبادی‌ها، مزارع، اماکن، راه‌ها، بازارها تخریب و در نتیجه تجارت، کشاورزی و صنعت نابود شد، اموال و دارایی‌های ایران غارت شد، بر اثر کشته شدن مردان بسیاری مناطق خالی از سکنه شده، علمای بسیاری کشته شدند، جوانان به سپاه برده شدند و اهل حرفه و صنعت به مغولستان انتقال یافتند و قلمرو سیاسی ایران مدت‌ها تحت حاکمیت بیگانگان قرار گرفت. [۸]
۷ - پانویس
[ویرایش]
حمله مغول به ایران
حمله مغول به ایران
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
حملهٔ مغول به ایران
بخشی از حمله مغول به آسیای مرکزی
گستره امپراتوری خوارزمی در زمان حمله مغولان
تاریخ بین سال‌های ۱۲۱۹ تا ۱۲۵۶ میلادی، از ۶۱۶ تا ۶۵۴ هجری قمری
موقعیت
مناطق تحت نفوذ خوارزمشاهیان
نتایج پیروزی مغول و سقوط امپراتوری خوارزمشاهیان
طرف‌های درگیر امپراتوری مغول
امپراتوری خوارزمشاهیان
اسماعیلیان الموت پادشاهی گرجستان فرماندهان و رهبران چنگیز خان جوجی خان چغتای اوگتای خان جورماغون تولی خان سبتای جبه نویان قوبلای‌خان هولاکو خان
علاءالدین محمد خوارزمشاه
جلال‌الدین خوارزمشاه
غایرخان تیمور ملک رکن‌الدین خورشاه قوا
در حملهٔ چنگیز به اعتقاد مورخان امروزی ۱۵۰٬۰۰۰ تا ۲۰۰٬۰۰۰ نفر[۱] به علت ادغام نظامیان با مردم غیرنظامی مشخص نیست.
تلفات و ضایعات
نامشخص ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ نفر[۲]
گاهشمار حمله مغول به ایران
رویدادهای مهم در حمله مغول به ایران
۶۱۶ حمله به شهر اترار
۶۱۶ اشغال بخارا ۶۱۶ اشغال سمرقند
۶۱۶ امان خواستن نیشابور از سپاه سبتای و جبه
۶۱۶ اشغال اترار پس از ۵ ماه محاصره
۶۱۶ تصرف خجند
۶۱۷ سقوط پایتخت کهنه گرگانج
۶۱۷ اسارت ترکان خاتون و حرم سلطان محمد خوارزمشاه
۶۱۷ تصرف و قتل عام مردم ری
۶۱۷ شورش و محاصره نیشابور و کشته شدن تغاجارنویان داماد چنگیز خان
۶۱۷ مرگ سلطان محمد خوارزمشاه
۶۱۸ پیروزی جلال‌الدین در جنگ پروان
۶۱۸ حملهٔ دوم به همدان و قتل عام مردم
۶۱۸ تصرف شهرهای خراسان مرو، بیهق (سبزوار)، نسا، ابیورد و هرات
۶۱۸ قتل عام مردم پس از شورش در شهرهای نیشابور (دهم صفر) و مرو همچنین کشتن اتباع وفادار به جلال‌الدین در هرات
۶۱۸ تسخیر طالقان خراسان
۶۱۸ قتل عام مردم بامیان
۶۱۸ جنگ سند گریز جلال‌الدین خوارزمشاه به هند
۶۱۹ تصرف و قتل عام هرات پس از شش ماه و هفده روز محاصره
۶۱۹ بازگشت چنگیز خان به چین
۶۲۲ بازگشت جلال‌الدین خوارزمشاه از هند به ایران
۶۲۲ پایه گذاری خانات جغتای
۶۲۴ مرگ چنگیز
۶۲۶ لشکرکشی دوم مغول به ایران به فرماندهی جورماغون
۶۲۶-۶۲۸ تسخیر غزنین، کابل، سند، زابلستان، طبرستان
۶۲۸ مرگ جلال‌الدین خوارزمشاه
۶۲۸-۶۲۹ غارت دیار بکر، تصرف بتلیس و مراغه
۶۳۳ تسخیر اصفهان
۶۵۳ لشکرکسی سوم مغول به فرماندهی هلاکو خان
۶۵۴ سقوط قلعه الموت
۶۵۴ تشکیل حکومت ایلخانان مغول در ایران
۶۵۵ غارت و تخریب کرمانشاه و قتل عام مردم
۶۵۶ سقوط بغداد و پایان خلافت عباسیان
گسترش نبو فتوحات مغول
حملهٔ مغول به ایران به سه لشکرکشی مغول به ایران در فاصله سال‌های ۱۲۱۹ تا ۱۲۵۶ میلادی (۶۱۶–۶۵۴ ه. ق) اشاره دارد. این لشکرکشی‌ها به حکومت خوارزمشاهیان، اسماعیلیه الموت و حکومت‌های محلی اتابکان سلجوقی خاتمه داد و منجر به ایجاد حکومت ایلخانان مغول به جای آنها در ایران شد.چنگیز خان پس از چیره شدن بر چین و بخشی از آسیای میانه با خوارزمشاهیان همسایه شد. خواسته چنگیز خان بازکردن راه بازرگانی میان قلمرو خوارزمشاهیان و چین بود. او در ابتدا، نسبت به سلطان محمد خوارزمشاه ادب و احترام را رعایت کرد ولی این پادشاه با تدابیر خصمانهٔ خود موجب غضب خان مغول و هجوم او به ممالک اسلامی شد. حملهٔ مغول در پی قتل ۴۵۰ بازرگان مغولی در شهر اترار آغاز شد. شروع نخستین لشکرکشی در سپتامبر سال ۱۲۱۹ میلادی (پاییز ۵۹۸ خ. / ۶۱۶ ق) و به فرماندهی چنگیز خان بود. سلطان محمد خوارزمشاه در همان سال با سپاهی به مبارزه با مغول برآمد، ولی از جوجی پسر چنگیز شکست خورد و از آن پس تصمیم گرفت که از مواجهه با لشکر مغول خودداری کند. چنگیز برای دستگیری سلطان محمد دو نفر از بزرگان لشکر خود را به تعقیب او فرستاد. سال بعد سلطان محمد در بستر مرگ، جلال‌الدین خوارزمشاه را به جانشینی خویش برگزید و جلال‌الدین بیش از ۱۰ سال پس از مرگ پدر در برابر سپاهیان مغول ایستادگی کرد. دومین لشکرکشی در سال ۶۲۶ ه.ق به امر اوگتای قاآن و به فرماندهی جرماغون نویان بود. این لشکرکشی به قصد پایان دادن به مقاومت جلال‌الدین خوارزمشاه و تسخیر مناطقی که تحت سلطه خوارزمشاهیان باقی‌مانده بود، انجام شد. در پایان این دو حمله مغولان به سلطنت خوارزمشاهیان بر ایران پایان دادند و بسیاری از شهرهای ایران مانند طوس و نیشابور به کلی ویران و مردم آن قتل‌عام شدند. خط سیر تخریب و ویرانی فقط منحصر به شمال و شمال شرقی ایران نبود، در مرکز و غرب ایران نیز شهرهای دامغان، ری، قم، قزوین، همدان، مراغه و اردبیل هدف حمله قرار گرفتند.
سومین لشکرکشی در سال ۱۲۵۴ میلادی (۶۵۴ ه.ق) ۴۰ سال پس از شکست و فرار سلطان محمد خوارزمشاه، با هجوم هولاکوخان به ایران آغاز شد. هلاکوخان در این لشکرکشی تسخیر قلعه‌های اسماعیلیه را اولین هدف خود قرار داد. رکن‌الدین خورشاه آخرین خداوند الموت در تسخیر این قلعه‌ها به هلاکو کمک‌هایی نیز کرد؛ اما، سرانجام خود او نیز به دنبال تسخیر این قلعه‌ها کشته شد. بدین ترتیب دولت خداوندان الموت به پایان رسید. هلاکوخان سپس در سال ۱۲۵۸ میلادی (۶۵۶ ه.ق) به بغداد لشکر کشید و با سقوط بغداد، خلافت عباسیان پس از حدود ۵۱۸ سال پایان یافت. پس از این پیروزی بود که حاکمان مغول کوشیدند تا به جای ویرانی و قتل‌عام مردم بر آنان حکومت کنند.
دفاع مردم در حملهٔ نخست مغولان نشان از آن دارد که در حملهٔ نخست شهرهای مختلف در مقابل حملهٔ مغول به شدت مقاومت کردند، اما نفاق سران کشوری و لشکری با یکدیگر و نداشتن یک فرماندهٔ مدبر و فرار خوارزمشاه و بی‌انضباطی، نگذاشت که این همه مدافعات به نتیجه‌ای قطعی منتج شود. حمله مغول بیش از خسارت‌های اقتصادی، صدمات فرهنگی و روحی برجای گذاشت. در این حمله مراکز علمی و فرهنگی مانند کتابخانه‌های بسیاری سوزانده و ویران شد. شهرهای بزرگ بسیاری از بین رفت و به دنبال آن مراکز رشد و پرورش فکری به حداقل رسید. کاهش جمعیت و به اسارت گرفتن و فرستادن صنعتگران ایرانی به مغولستان باعث رکود اقتصادی در ایران، و تخریب قنات‌ها و آبراهه‌ها — که در طول قرن‌ها ساخته شده بودند — نیز سبب رکود کشاورزی شد. پس از حملهٔ مغول شماری از دانشمندان که از این حمله جان سالم بدر برده بودند، به مناطق امن مانده از این حمله مانند آسیای صغیر و هند مهاجرت کردند. همچنین از اثرات دیگر آن، رونق تجارت در مسیر راه ابریشم بین ایران، چین و کشورهای غرب ایران بر اثر ایجاد دولت واحد مغول و امنیت راه‌ها بود.
بچه ها کسی جواب رو میدونه ؟